İstanbullu mimar olan Vedat Tek, Paris’te eğitim aldıktan sonra 1897 yılında Türkiye’ye döndü. Saray mimarisi ile ilgilendi. 1914 yılında saray başmimarlığı görevinden istifa etti.
Vedat Tek kimdir?
Vedat Tek; 1873 yılında İstanbul’da doğdu. Orta öğrenimini Mekteb-i Sultanî’de yaptıktan sonra eğitimine Fransa’da devam etti. Önce École Monge'u bitirdi; ardından Julian Akademisi'nde resim ve heykel kurslarına katıldı. Tel, Paris Güzel Sanatlar Yüksekokulu'nun sınavına girdi. 300 kişi arasından 9. olarak, 1893 yılında, ünlü mimar Moyaux'un atölyesinde mimarlık eğitimine başladı.
Vedat Tek meslek hayatı boyunca neler yaptı?
Tek, 1897'de Türkiye'ye döndü. Sirkeci'de bir yazıhane açtı. Serbest mimarlığı sürdürürken 1899'da İstanbul Şehremaneti mimarlığına getirildi, Cemil Topuzlu Paşa'nın şehreminliği süresince “Heyet-i Fenniye Reisi” olarak çalıştı. Ertesi yıl Sanayi Nefise Mektebi'nde mimarlık tarihi dersleri verdi.
II. Abdülhamit'in 25. tahta çıkma yıldönümü sebebi ile yapım işlerine yoğunluk verildi. Bu kapsamda Vedat Tek, Zeynep Hanım Konağı’nın “Darü’l Hayr” olarak yeniden düzenledi.
1905'te Posta Telgraf Nezareti mimarlığı görevine getirildi. Postane-i Amire'nin yapım işi kendisine verildi. Bu görev kendisine "Legion d'Honneur"; "Mecidi" ve "Osmani" nişanları ve "Sanayi madalyası" kazandırdı. Postane binasına bağlı olarak Hobyar Mescidi’ni inşa etti.
Postane inşaatı devam ederken Sultanahmet'te “Defter-i Hakani” (Tapu ve Kadostro Müdürlüğü) binasının yapım işi de kendisine verildi. Mehmet Reşat’ın sultan olduğu gün, Mimar Vedat, Sermimar-ı Hassa (sarayın başmimarı) olarak görevlendirildi. 1914'te istifa ederek ayrıldığı sermimarlık görevinden sonra yine saray yapıları ile ilgilenmek üzere Emalk-i Hakani mimarı olarak çalışmaya başladı.
1.Dünya Savaşı sırasında ise Harbiye Nazırı Enver Paşa tarafından Harbiye Nezareti başmimarlığına atandı ve bu görevi üç yıl sürdürdü. O yıllarda Sirkeci’deki Mesadet Hanı’nı (şimdiki Liman Hanı) Sultanın çocukları için yaptırdı; Haydarpaşa Vapur İskelesi’ni, Cemil Topuzlu Köşkü'nü, Moda İskelesi'ni, Fatih’teki Tayyare Şehitleri Anıtı’nı yaptı.
Cumhuriyet Halk Fırkası Mahfelini inşa eden Tek, Atatürk için Gazi Köşkü’nü düzenledi. 1925'te Sanayi-i Nefise Mektebi'ndeki ilk Türk öğretim görevlisi oldu, Sonrasında da Nişantaşı’nda birçok apartman yaptı.
Vedat Tek tarafından yapılan eserler hangileridir?
Mimarlık hayatı boyunca Vedat Tek’in yapmış olduğu bazı yapılar şunlardır: Mahmud Paşa Köşkü, 1896, Halit Bey/ Nuri Paşa Yalısı, Zihni Paşa Cami, İzmit Saat Kulesi, Kastamonu Hükûmet Konağı, Cemil Topuzlu Köşkü, Silah Deposu Müzesi, (Uygulanmamış Proje), Posta ve Telgraf Nezareti Binası, Posta ve Telgraf Nezareti Fabrikası, Defter-i Hakani, Hobyar Mescidi, Hürriyet Tepesi'nde Zafer Takı, Vedat Tek Evi, Moda Vapur İskelesi, Haydarpaşa Vapur İskelesi, Tayyare Şehitleri Anıtı, Sütlüce Mezbahası, Kazım Emin Tütün Deposu, Cumhuriyet Halk Fırkası Mahfeli (II. TBMM Binası), Ankara Palas, Şark (Nemlizade) Tütün deposu, Tarsus Belediye Tiyatrosu ve Gazinosu, Halit Ziya (Uşaklıgil) Apartmanı, Tahir Han, İstiklal Caddesi 334 numarada bulunan O. Rüştü Paşa Apartmanı, Leyla Saz Kabri, Yayla Apartmanı.
Vedat Tek’in Evi’nin özellikleri nedir?
Eğimli arazi üzerine kot farkı değerlendirilerek inşa edilmiştir. 4 Katlı bina; zemin, birinci kat salon ve yemek odası, ikinci kat yatak odaları, en üst kat açık ve kapalı teras, Vedat beyin mutfağı ve hizmet birimlerinden meydana gelmiştir.
Valikonağı Caddesi ile Süleyman Nazif Sokağı’nın kesiştiği köşede bulunmaktadır. Valikonağı Caddesi’ne bakan cephede, alt kat salon, yarım altıgen biçimli bir çıkma ile vurgulanmışken, üst kat, geniş konsol öğeleriyle taşınan düz bir çıkma şeklinde düzenlenmiştir. Binanın Süleyman Nazif Caddesi ile kesişen köşesinde, alt katta poligonal bir balkon üzerinde dikdörtgen bir balkon yer almış, bununda üzeri bir saçakla sonlanmıştır. Evin, giriş kapısının, salon ve üst kat çıkmalarının üzerine yerleştirilen saçak öğeleri yarattıkları gölgeli alanlar ile plastik vurguyu arttırmaktadır.
Giriş cephesinde düzenlenen sivri kemerli çerçeve, birinci katta bulunan kemerli pencereler, üst kattaki geleneksel pencere düzenlemeleri ve çini kaplamalar yapıda, Ulusal Mimari öğeleri olarak göze çarpmaktadır. Yapıda ayrıca geç Art Nouveau veya Art Deco esintiler dikkat çekmektedir. Mimar, yalnızca dekoratif motiflerle değil, plastik kompozisyonuyla da Art Deco yorumu önermektedir.