2011 yılında temeli atılan Taksim Yayalaştırma Projesi, Gezi Parkı olayları yüzünden bir süreliğine durduruldu. Proje çalışmaları devam ederken, Osmanlı’dan kalma su kemeri bulunmuştu.
Taksim Yayalaştırma Projesi nedir?
Taksim Yayalaştırma Projesi; İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin finanse ettiği ve Kalyon İnşaat tarafından inşa edilen projedir. Taksim Meydanı’nın araç trafiğinden arındırma ve yayaların kullanımına açma amacını ile hayata geçirilmiştir.
Taksim Yayalaştırma projesinin özellikleri nedir?
Taksim Meydanı’ndaki trafiğin bir kısmının yer altına indirilmesi planlandı. Yeni yapılan bu yol; Tarlabaşı - Harbiye yönünde 400 metre, Harbiye-Tarlabaşı yönünde ise 320 metre uzunluğunda oldu. 14.315 adet fore kazık ile yapılan proje kapsamında; Taksim Gezi Parkı, AKM, Talimhane ve İstiklal Caddesi arasında trafik kesintisi olmadan yayalara tahsis edildi.
Proje kapsamında Gezi Parkı’nda yer alan Topçu Kışlası projesi de geliştirdi. Parkın yok olmasını istemeyenler bu projeye karşı çıktı. Sadece AKP’nin oy çokluğu ile kabul edilen Topçu Kışlası projesi hakkında davalar ve eylemler devam ediyor.
Taksim Yayalaştırma Projesi nasıl ortaya çıktı?
Taksim Yayalaştırma Projesi için ilk adım 2011 yılında atıldı. 28 Haziran 2012 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi ilgili ön yeterlilik ihalesinin tamamlandığını açıkladı.
2012 yılının Ekim ayında Koruma Kurulu Taksim yayalaştırma projesi için onay verdi. 23 Ağustos 2012 tarihinde ihale gerçekleştirildi. İhaleye 11 firma katıldı. Projenin ihalesini Kalyon İnşaat 51 milyon 555 bin 370 TL bedel ile kazandı.
31 Ekim 2012 tarihinde Taksim'i yayalaştırma projesinin ilk etabına Zambak Sokak, Cumhuriyet Caddesi ve Divan Oteli'nin bulunduğu bölge trafiğe ve çoğunlukla da yaya ulaşımına kapatılarak başlandı.
2013 yılının Şubat ayında yapılan çalışmalar sırasında Osmanlı dönemine ait bir kemere rastlanması sonucunda inşaatın belli bölgelerinde inşaat çalışmalarına ara verilse de Nisan 2013'te projenin yüzde 50’si tamamlandı.
28 Mayıs 2013 tarihinde Taksim Gezi Parkı'nda yapılacak Kışla için yıkım çalışmalarına başlandı. Daha sonra 31 Mayıs tarihinde Gezi Parkı’nda eylem yapan Taksim Dayanışması Platformu üyelerine polisin saldırması sonucu Gezi Parkı eylemleri başladı. Bununla birlikte 1 Haziran 2013'te 4 gün süren halkın eylemi sonucunda 6. İdari Mahkemesi, Taksim Topçu Kışlası projesine karşı açılan davada yürütmeyi durdurma kararı verdi.
Son olarak çalışmalar devam etmese bile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve AKP milletvekillerinin çoğunluğu projenin sonuç her ne olursa olsun devam edeceği yönünde açıklamalarda bulundular.
14 Haziran 2013 tarihli www.emlakkulisi.com haberine göre; Taksim Gezi Parkı olaylarını nedeniyle ortaya çıkan çevre duyarlılığına Bakanlık'tan çözüm geldi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı kararına göre bundan sonra yayalaştırma projesi yapılacak alanlar için Bakanlık onayı alınacak.
Kronolojik olarak Taksim Yayalaştırma projesinde neler oldu?
Eylül 2011’de İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi, Taksim Meydanı’nın tamamının yayalaştırılmasının kabul etti.
28 Haziran 2012 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi ilgili ön yeterlilik ihalesinin tamamlandığını açıkladı.
Koruma Kurulu Taksim yayalaştırma projesi için Ekim 2012 tarihinde onay verdi.
23 Ağustos 2012 tarihinde gerçekleştirilen ihaleye 11 firma katıldı. Projenin ihalesini Kalyon İnşaat 51 milyon 555 bin 370 TL bedel ile kazandı.
Taksim'i yayalaştırma projesinin ilk etabı 31 Ekim 2012 tarihinde başladı. İlk çalışmalar için Zambak Sokak, Cumhuriyet Caddesi ve Divan Oteli’nin bulunduğu bölge trafiğe ve çoğunlukla yaya ulaşımına kapatıldı.
Şubat 2013 tarihinde Osmanlı dönemine ait bir kemere rastlanması nedeniyle inşaat çalışmalarına inşaatın belli bölgelerinde ara verildi.
Nisan 2013 itibariyle proje kapsamında yapılması gereken işlerin yüzde 50’si tamamlandı.
31 Mayıs 2013 tarihinde Taksim Dayanışması’nın Gezi Parkı kamplarına polis saldırdı ve Gezi Parkı olayları başladı.
Taksim Yayalaştırma projesinin havadan görüntüleri için tıklayınız
Taksim Yayalaştırma projesinin planları:
Kadir Topbaş, Taksim Yayalaştırma Projesi hakkında neler söyledi?
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, Taksim Yayalaştırma Projesi hakkında şu açıklamalarda bulundu:
5-6 yıl önceki Talimhane'nin halini düşünün. Ancak yayalaştırıldıktan sonra Talimhane İstanbul'un en önemli oteller bölgesi haline geldi. Taksim'in bu proje ile trafiği rahatlayacak, meydan daha fazla yeşil alana sahip olacak. Bizi şu anda eleştirenler, eminim proje bittikten sonra bize teşekkür edecekler.
Meydan SİT olmadığı için, arkeolojik kazı hassasiyeti gerekmiyor. Öyle bir şey olsaydı bunları da düşünerek ona göre çalışma yapardık. Burası arkeolojik SİT olmadığı için kentsel SİT mantığıyla çalışacağız. Burada makineli kazı yapacağız. Koruma Kurulu'nun ifadesi buraya arkeoloji müdürlüğünden bir yetkilinin bulunması. Sayın Bakanla da görüştüm, burada belediyemizin kendi şantiyesinde iki arkeolog bulunmasını yeterli buluyorlar. Bu elle kazı anlamına gelmiyor. İş gecikmeyecek. Taksim projesinin ilk etabı olan Tarlabaşı-Cumhuriyet Caddesi arasındaki altgeçit çalışmasını 8 aydan önce tamamlayacağız. Vatandaşlarımızdan biraz sabır bekliyoruz. Çalışmaları hızlandırdık. Kazının bir kısmını bitirip hemen yaya yolu açacağız. Taksim bu proje tamamlandığında insanların buluştuğu bir alan haline dönüşecek.
Taksim Yayalaştırma Projesi hakkında mimarlar neler söyledi?
Mimar Korhan Gümüş: Topçu Kışlası ve şu anda inşaatı başlamış olan tüneller ve dalış rampaları inşaatı Türkiye’de nasıl bir kamu yönetimi anlayışı ve işleyişi olduğunu ifşa eden bir örnek olarak çok önemli. Dikkat ederseniz kamu yönetimi ‘ben istediğimi yaparım, kamu alanını tıpkı kendi özel alanımı, evimi, bahçemi düzenler gibi tasarlarım, buna da kimse karışamaz’ diyor. Bu zihniyet her şeyden önce otoriter, düşünceyi ifade özgürlüklerini yok sayan, halkı teba gibi gören, anakronik (zamanını şaşırmış) bir siyaset anlayışını temsil ediyor.
Ben bu kamu anlayışının sergilenmesini yeşil alanın kaybedilmesi, şehrin merkezinin otoyol kavşağına dönüştürülmesi, kaynakların çarçur edilmesinden çok daha vahim bir sorun olarak görüyorum. Ancak bu zihniyetin arka planında neler olduğunu, nasıl bir akıl tutulması yaşandığını anlamamız gerektiği kanısındayım. İktidar yıkılmış olan eski Topçu Kışlası’nı veya İstanbul’da yok olmuş başka yapıları ‘ihya’ ederek güya modernleşmenin yarattığı etkilerin telafi edilebileceğini iddia ediyor. İdeal bir geçmişi yeniden canlandırma hayalini kurguluyor. Böyle bir kent tasavvuru her şeyden önce otoriter bir kamu işleyişi demektir. Çünkü ihya da tıpkı yıkım gibi anonim, yani gizlenmiş bir öznellik içerir. Bu durumda iktidar gücünü arkasına alan, istediğini yapabilir hale gelir. Kararların kamusal niteliğini oluşturan sorgulayıcı, çoklu/alternatifli, yaratıcı düşünce geliştirme ortamı ortadan kalkar. Benzetmek gibi olmasın ama bunun geçmişte iktidar gücünü arkasına alarak Hortum Süleyman’ın kendi kafasındaki Beyoğlu tasavvurunu gerçekleştirmek için kafasındaki kurguya uymayan insanlara sopa atmasından pek farkı yok.
Mimar Emre Arolat: Taksim için kamuoyuyla paylaşılmış birkaç resme proje demek ve bunlar üzerinden gerçekçi bir değerlendirme yapmak olanaksız. Yine de bölgenin önemli unsurlarından biri olan Gezi Parkı’nı maymuna çeviren koca bir kitlenin, üstelik varlığı ve nedenselliği hayli kapsamlı bir tartışma gerektirecek ‘Topçu Kışlası’ olarak bu projenin en önemli fiziksel tasavvuru olduğu kolaylıkla anlaşılıyor. Böylesi çocuksu bir tahayyülün ürünü olarak ortaya çıkan bu dev kitlenin, var olduğu günkü çevresi hem fiziksel hem de sosyo-kültürel olarak tamamen değişmiş olduğu ve bambaşka gerçekliklerin orta yerde bulunduğu bir dönemde yeniden inşa edilmesi, en azından kolaylıkla benimsenebilecek bir yönelim olmasa gerek.
Taksim’in sayılarla tanımı:
Günlük ziyaretçi sayısı 2 milyon
İçkili restoran sayısı 200 adet
Pavyon sayısı 15 adet
Bar sayısı 51 adet
Otel sayısı 200 adet
Taksim Metro hattını kullanan kişi sayısı (H.içi) 39 bin 420
Mahkeme Topçu Kışlası projesini iptal mi etti?
3 Temmuz 2013 tarihli Hürriyet Gazetesi'nde Ali Dağlar imzasıyla yayımlanan haber şöyle;
Türkiye’yi sarsan Gezi eylemlerini tetikleyen Topçu Kışlası, diğer adıyla Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi’nin 6 Haziran 2013 günü mahkeme kararıyla iptal edildiği ortaya çıktı.
Projenin dayanağı olan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planları iptal eden İstanbul 1. İdare Mahkemesi’nin verdiği karar, 6. İdare Mahkemesi’nin yürütmeyi durdurma kararının gerekçesinde ortaya çıktı.
1. İdare Mahkemesi’ndeki dava İstanbul Mimarlar Odası, projeye onay veren Koruma Yüksek Kurulu kararının iptali istenen 6. İdare Mahkemesi’ndeki dava ise Taksim Gezi Parkı Koruma ve Güzelleştirme Derneği tarafından açılmıştı. Mimarlar Odası yetkilileri iptal kararından haberleri olduğunu fakat gerekçeli kararı beklediklerini, sonra basın açıklaması yapacaklarını bildirdiler. 1. İdare Mahkemesi’nin kararı kesinleşirse, 6. İdare Mahkemesi’ndeki dava dayanaksız kalıp düşecek ve Gezi projesi tümüyle iptal olacak.
İstanbul Mimarlar Odası’nın İstanbul 1. İdare Mahkemesi’nde açtığı, Taksim Yayalaştırma Projesi ve ona dahil edilen Gezi Parkı’na Topçu Kışlası yapılmasının önünü açan 1 / 5000 ile 1 / 1000 ölçekli Nâzım İmar Plan değişikliklerinin iptaline yönelik davada bilirkişi 13 Mayıs’ta raporunu sundu. Bilirkişi raporunda, ‘‘Dava konusu Koruma Amaçlı İmar Planı değişikliklerinin çevre, kültürel ve doğal miras, kültürel ve ekonomik yapı, teknik altyapı, sosyal donatı, yapı ve sokak dokusu, mülkiyet yapısı, ulaşım, dolaşım sistemi, şehircilik, planlama ve koruma ilkelerine uygun olmadığı, söz konusu planın sadece Taksim Alanı yayalaştırma projesi gibi görünmekle birlikte, plan notlarında Taksim Gezi Parkı’nı da içerdiği ve plan onama sınırı içindeki bir alanın planlamasının sonradan düzenlemek üzere ayrılarak belirsiz bırakıldığı’’ kaydedildi. Raporu 3 hafta inceleyen mahkemenin, kararını 6 Haziran’da verdiği ortaya çıktı.
YÜRÜTMEYİ DURDURAN MAHKEME, BAKANLIK İTİRAZINI REDDETTİ
İstanbul 6’ıncı İdare Mahkemesi’nde görülen dava ise Taksim Gezi Parkı Koruma ve Güzelleştirme Derneği tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı aleyhine açıldı. “Topçu Kışlası süsü verilen alışveriş merkezi yapılmasına olanak tanıdığı ileri sürülen 27/02/2013 tarihli, 139 sayılı Kültür Varlıkları Koruma Yüksek Kurulu kararının iptalini ve yürütmenin durdurulmasını” isteyen dernek, Gezi Parkı’na polisin sert müdahalesinin ardından, olayların ülke çapına sıçradığı 31 Mayıs’ta mahkemeye başvurarak parktaki ağaçların kesilmeye başlandığı gerekçesiyle, projeye onay veren Koruma Yüksek Kurulu kararının yürütmesinin hemen durdurulmasını istedi. Mahkeme aynı gün yürütmeyi durdurma kararı verdi. Kararda, “davacının .. verdiği dilekçe üzerine oluşan yeni durumu değerlendirmek suretiyle işin gereği yeniden düşünüldü: davalı idarenin 1. savunması alınıncaya veya bilgi ve belgeler gönderilip, yürütmenin durdurulması hakkında yeni bir karar alınıncaya kadar yürütmenin durdurulması isteminin kabulüne” denildi.
1. İDARENİN KARARI, 6. İDARENİN KARARINDA ORTAYA ÇIKTI
Davalı Bakanlık, savunmasını mahkemeye sundu ve projenin yasa ve koruma kurulu kararına uygun olduğunu öne sürerek yürütmeyi durdurma kararının kaldırılmasını istedi. 6. İdare Mahkemesi Bakanlığın itirazını önceki gün reddederek, yürütmeyi durdurma kararının devamına oy çokluğuyla karar verdi. Kararda, Topçu Kışlası’nın yeniden yapılmasıyla ilgili projenin dayanağı olan planların 1. İdare Mahkemesi tarafından 6 Haziran’da iptal edildiği belirtildi. . Gezi Parkı’nda Topçu Kışlası’nın yeniden inşası ile ilgili projenin Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi’nin plan notlarında yer aldığı vurgulanarak, “Projeye dayanak teşkil eden imar planları yargı kararıyla iptal edilen bu davada hukuka uygunluk görülmemiştir.” denildi. Karar, Taksim’de çalışmaları devam eden yayalaştırma, battı-çıktı, Gezi Parkı ve Topçu Kışlası gibi bütün projeleri kapsıyor.
YÜKSEK KURULUN KARARI GEREKÇESİZ
İçinde buz pateninin de yer aldığı, Mimar Halil Onur’un hazırladığı Topçu Kışlası projesi, 2 Numaralı Kültür Varlıkları Koruma Kurulu tarafından geçen Ocak ayında reddedilmişti. Kurul kararında, projenin 1800’lerde yapılan Topçu Kışlası’nın “özgün” mimarisine dair yeterli bilgi ve belge içermediği belirtilmiş, “Günümüzde 60-70 yıllık kullanım değeri ile tarihe belgelik eden bir nitelik kazanmış, İstanbulluların kolektif belleğinde yer etmiştir” denilerek projeyi kabul etmemişti. Başbakan Tayyip Erdoğan ”reddi reddedeceğiz” açıklamasında bulundu. Bu açıklamadan 3 hafta sonra Koruma Yüksek Kurulu Topçu Kışlası’nın yapımına izin verdi. Yüksek Kurul, bölge kurulunun kararını neden iptal ettiğine dair gerekçe göstermedi, sadece kışlanın sosyo-kültürel amaçlı kullanılacağı belirtildi.