Kolon, kiriş, döşeme gibi bir betonarme ve de çelik donatının dışında kalan beton bölümdür. Pas payının yararlı kesite katılmadığı, ancak, hava ile yada su ile ilişkilerini keserek demirleri pasa karşı koruduğu kabul edilir.
Paspayı nedir?
Betonarme ile ilgili şartnamelerde net beton örtüsü adıyla anılan paspayı: "Bir beton elemanının içinde bulunan en dış donatının dışında beton bitim yerine kadar ölçülen kalınlık" olarak tanımlanmaktadır.
Paspayı tanımının tarihçesi nedir?
1985 yılından bu yana kullanılmakta olan TS 500 standartlarında bu kalınlıkta ilgili çok ayrıntılı bilgi yoktu. Sadece 12.2.1 numaralı maddede "Kirişlerde beton ölçüsü, içteki elemanlarda 1.5 cm, dışındaki elemanlarda ise 2 cm den az olmamalıdır." biçiminde bir açıklama yapılmaktadır. fiubat 2000 tarihinde yürürlüğe giren yeni TS 500 standartında bu konuyla ilgili olarak ayrıntılı bilgiler getirilerek bir anlamda yıllardır süregelen başıboşluk önlenmiştir. Gerçekte ciddi projelere imza atan deneyimli proje mühendisleri TS 500'ün bu eksikliğini DIN 1045 adlı Alman normlarında belirtilen maddeleri göz önünde tutarak gideriyorlardıysa da paspayının Türk standartlarında ciddi olarak yer almasının Marmara depreminden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Normal donatılarda m2'ye 4 adet yeterli olur.
Paspayının korozyon açısından önemi nedir?
Betonarme elemanların içersinde bulunan çelik donatıların yer yer paslanarak çapını ve kalitesini kaybetmesine neden olan korozyonun oluşmasında birçok neden sayılabilir. Bunları sıralarsak;
Beton elemanlardaki net beton örtüsü (paspayının) yetersiz olması. Özellikle deniz kıyısına yakın olan inşaatlarda havadaki klor iyonları yanında nem miktarının yüksek olması korozyon açısından paspayının önemini arttırmaktadır. Kullanılan betonun kalitesinin yetersiz olması. Genellikle uzun yıllar inşaatçılar arasında iyi beton tanımı yapılırken dayanım gücü yüksek betonlar amaçlanırdı. Son yıllarda iyi beton tanımı için yalnızca beton dayanımın değil betonun durabilite adı verilen dayanıklı oluşu da göz önüne alınmaya başlandı. Dayanıklılık, betonun dış tesirlere mukavemet gücü yanında, içindeki çelik donatıyı dış tesirlere karşı koruyabilme yeteneği, bir anlamda betonarmenin ömrünü belirleyen bir özelliktir. Korozyonun önlemek açısından beton paspayının yeterli kalınlıkta yapılması yanında geçirimsiz beton yapmak, beton dökümünde mutlaka vibratör kullanmak, su oranı mümkün olduğunca az beton üretmek, su eksikliğinden dolayı azalmış olan beton akışkanlığını artırmak için gerektiğinde beton içinde akışkanlık artırıcı kimyasallar katmak alınması gereken önlemlerden bazılarıdır. Kuşkusuz beton dökümünden sonra betonun kürlenmesine dikkat etmek, sulamak yada beton üstünü koruyucu kimyasallarla kaplamak da yukarıdaki önlemler arasına katılabilir. Dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta şudur: Paspayının yetersizliği özel önlemler almaksızın (kimyasallarla yapılan özel sıvılar gibi) yalnızca sıva harcıyla giderme olanağı yoktur. Yoğun dış etkenlere (rüzgar, yağmur gibi) maruz kalan betonarme elemanlarda paspayı kalınlığı daha da önem kazanır. Paspayı yetersizliği nedeniyle bu tür elemanlarda etriyelerin tümüyle yok olduğu, ana taşıyıcı donatıların ise alan olarak yarı yarıya pastan dolayı çapının yedi kata kadar artabildiği, bu artmadan dolayı betonun hızla çatladığı gözlenmektedir. Paspayı kalınlığının fabrika tarzında üretilen beton prekast elemanlarda prefabrike yapı elemanlarında daha küçük tutulması olanaklıdır. DIN 1045 normu bu tür elemanlarda paspayı kalınlığının 1cm'ye kadar indirilmesine izin vermektedir. (Kaynak: İnşaat Yüksek Mühendisi Yalçın Kaya)