Avrupa Konseyi'nin 2014 yılı Müze Ödülü'ne layık görülen Bayburt’taki müze. Metin Koçan ve Hüsamettin Koçan tarafından tasarlanan Baksı Müzesi, mimar Sinan Genim’in eseri.
Baksı Müzesi
Baksı Müzesi nerede?
Baksı Müzesi Doğu Karadeniz'de, Bayburt'un 45 km dışında, Çoruh Vadisi'ne bakan bir tepenin üzerinde kurulu... Eski adıyla Baksı, bugünkü adıyla Bayraktar köyünde yükselen bu sıradışı müze çağdaş sanat ve geleneksel el sanatlarına aynı çatı altında yer veriyor.
Baksı Müzesi nasıl doğdu?
Sergi salonları, atölyeler, konferans salonu, kütüphane ve konuk evleri ile 30 dönümlük bir araziye yayılan Baksı Müzesi Bayburt doğumlu sanatçı ve eğitimci Hüsamettin Koçan'ın bireysel düşü olarak 2000 yılında filizlendi. Bu fikri hayata geçirmek amacıyla 2005 yılında bir vakıf kuruldu. Başta sanatçılar olmak üzere çok sayıda gönüllünün katkısıyla yıllar içinde gerçek bir toplumsal bir projeye dönüşen müze, 10 yıllık zorlu bir serüvenin sonunda, bu süreç içerisinde devletten hiçbir maddi yardım almadan 2010 yılında tamamlandı. 2010 yılı Haziran ayında İstanbul Modern Tanıtımı, Temmuz ayında ise müzenin açılışı yapıldı.
Baksı Müzesi’nin amacı nedir?
Baksı Müzesi'nde, önde gelen sanatçıların eserlerinden oluşan nitelikli bir çağdaş sanat koleksiyonu ile geniş bir halk resimleri koleksiyonu ve yerel el sanatlarını yansıtan özgün örnekler bir arada yer alıyor. Müze, sanatçılar ve araştırmacılar için geleneksel sanatlarla çağdaş sanatı buluşturan özgün bir kültürel etkileşim merkezi yaratmayı, yoğun göç nedeniyle parçalanmış bir kültürel ortama yeniden hayat verebilmeyi ve kültürel belleğin sürdürülebilirliğine katkıda bulunmayı amaçlıyor.
Baksı Müzesi'nin hedeflerinden biri de, Türkiye'nin en yoğun göç veren bölgelerinden biri olan Bayburt'a yaşam soluğunu sanatla yeniden kazandırmak, bölgenin ekonomik yaşamını canlandırmak.
Baksı Kültür Sanat Vakfı ne zaman kuruldu?
Baksı Kültür Sanat Vakfı Ocak 2005'te kuruldu. Merkezi Bayburt olan vakfın kurucusu Prof. Hüsamettin Koçan'dır. Vakfın temel amacı, "günümüz sanatı ile geleneksel sanatı ortak bir zeminde buluşturarak sanatı ve kültürü yaygınlaştırmak, çağdaş ve geleneksel sanat eserlerini toplamak, belgelemek, nitelendirmek, korumak, tanıtmak, bu birikimden hareketle üretim gerçekleştirmek, yerel ve ulusal kültür değerlerini gelecek kuşaklara aktarmak"tır.
Baksı Müzesi Yönetim Kurulu kimlerden oluşuyor?
5. DÖNEM (2013-2015): Oya Koçan (Yönetim Kurulu Başkanı), Rana Nefiset Erkan Tabanca (Başkan Yardımcısı), Emine Tuğba Jabban (Genel Sekreter), Özlem Süer Alp (Sayman), Esra Ekmekçi Çalıcıoğlu (Üye), Anna Turay (Üye), Zeynep Çiftçioğlu (Üye), Melek Feride Çelik (Üye), Tuğçe Çanakçı (Üye), Emine Buket Tusavul (Üye).
Danışma Kurulu: Ali Akay, Anna Turay Turhan, Doğan Hızlan, Eser Alptekin, Haldun Dostoğlu, Hasan Bülent Kahraman, Melih Fereli, Orhan Güvenen, Savaş Cekiç ve Zülfü Livaneli.
Baksı Müzesi mimari özelikleri nelerdir?
Müzenin mimari tasarım sürecinde yerel mimarlığın toprak damlı yapı geleneğinin çağrışımlarından yola çıkıldı. Baksı Müzesi, çevredeki dağ siluetine eşlik eden bir yükselişle, doğal ortamla dost bir anlayış içinde yapı-heykel tasarım anlayışı ile oluşturuldu. Kavramsal projeyi Metin Koçan ve Hüsamettin Koçan tasarladı. Uygulama projesini ise mimar Sinan Genim gerçekleştirdi.
Baksı Müzesi’nin köyü hakkında bilgiler neler?
80 hanelik Bayraktar Köyü'nde bugün 480 kişi yaşıyor. Son 20 yılın belirleyici unsuru göç... Çömlekçilik, dokuma gibi el sanatları bir zamanlar köyün gereksinimi karşılayacak orandayken bugün hemen hemen hiç yok. Mimari gelenek tamamen yok olmuş, marangoz ve taş ustaları gurbete gitmiş. Köydeki geleneksel yapı anlayışının yerini gecekondu almış. Gençler yazın sınırlı ölçüde toprakla uğraşıyor, kışın ise yeterince üretim yapılmıyor.
Baksı, Bayraktar Köyü'nün eski adı. Kırgız Türkçesi'nde şaman anlamına geliyor. Halk arasında yakın zamana kadar sürdürülen bazı alışkanlıklar, köyün uzak geçmişte şaman geleneğinden beslendiğini düşündürüyor. Müze için Baksı isminin seçilmesi, şaman sözcüğünün "şifacı, yardımcı, koruyucu" gibi anlamlarının, müzenin misyonlarıyla örtüşmesinden kaynaklanıyor.
Baksı Müzesi, Avrupa’dan hangi ödülü aldı?
Avrupa Konseyi'nin 2014 yılı Müze Ödülü'ne bu yıl Bayburt'taki Baksı Müzesi layık görüldü. Ntvmsnbc.com’da Kayhan Karaca imzasıyla 04 Aralık 2013 tarihinde yayımlanan habere göre; ödül, 1977 yılından bu yana Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi tarafından "Avrupa kültürel mirasının tanıtımında önemli rol oynayan" bir müzeye veriliyor.
Avrupa Konseyi'nden yapılan açıklamada, Baksı Müzesi'nin ödüle layık görülmesinde "üst düzey sanat ve dizaynın Anadolu'nun kuzeyindeki gelişmemiş kırsal bölgelere taşınmasında oynadığı rolün" dikkate alındığı bildirildi.
Ödüle çok sayıda başvuru arasından Letonya'nın başkenti Riga'daki Zanis Lipke Memorial ve İsveç'in Umea kentindeki Bildmuseet müzeleri de aday gösterilmişti.
Ödüle 2013 yılında İngiltere'deki Liverpool Müzesi, 2012 yılında Almanya'nın Köln kentindeki Rautenstrauch-Joset Müzesi, 2010 yılında da Portimaoau Müzesi layık görülmüştü. Avrupa Konseyi Müze Ödülü bugüne kadar Türkiye'de İstanbul Arkeoloji Müzüesi (1993) ve Edirne Sağlık Müzesi'ne (2004) verilmişti.
Baksı Müzesi'ne ödül olarak bronzdan yapılma "Güzel Göğüslü Kadın Heykeli" ve bir de diploma verilecek. Ocak ayında Strasbourg'da düzenlenecek bir törenle takdim edilecek heykel bir yıl Baksı Müzesi'nde kalacak.
Baksı Müzesi daha önce hangi ödüllerin sahibi oldu?
ÇAĞSAV ONUR ÖDÜLÜ, 2011: ÇAĞSAV "11. Ankara Sanat Buluşması" kapsamında Baksı Kültür Sanat Vakfı'na bir onur ödülü sundu. Mart 2011'de düzenlenen törende, ÇAĞSAV Kurumsal Onur Ödülü heykelciliği Baksı Kültür Sanat Vakfı'na şu gerekçeyle verildi: "Çağdaş ve geleneksel sanatları ortak bir düzlemde buluşturma çabaları, kültür değerleriyle sanatsal yapıtları gelecek kuşaklara aktarma vizyonu, Baksı Müzesi'ni açarak bölgenin ekonomik ve toplumsal gelişimine katkı sağlaması ve sanatın büyük kentlere özgü olmadığını kanıtlaması...'
TÜYAP SANATSEVER KURUM ÖDÜLÜ, 2010: Baksı Müzesi 2010 yılında, TÜYAP tarafından düzenlenen 20. İstanbul Sanat Fuarı çerçevesinde "Sanatsever Kurum Ödülü"ne değer bulundu. Türkiye'nin kesintisiz devam eden en köklü sanat organizasyonlarından biri olan İstanbul Sanat Fuarı kapsamında her yıl "Onur Ödülleri" veriliyor. Bu ödüller için İstanbul Sanat Fuarı adına bir jüri, plastik sanatların farklı alanlarındaki katkıları nedeniyle sanatçı ve kurumları aday gösteriyor.
CONTEMPORARY İSTANBUL, 2010: Türk sanatçı ve sanatseverleri uluslararası çağdaş sanat ortamıyla buluşturma amacıyla düzenlenen Contemporary İstanbul sanata katkıları nedeniyle Baksı Müzesi'nin kurucusu Prof. Hüsamettin Koçan'ı ödüllendirdi.
Etkinlik geleneksel olarak her yıl, bu alanda öne çıkan sanatçı, akademisyen ya da işadamını çağdaş sanata yaptığı katkıyı sembolize eden bir tuğlayla ödüllendiriyor. İlkini sanata yaptığı katkılarla işadamı Sakıp Sabancı'nın aldığı ödül, 2010 yılında Prof. Koçan'a verildi. Koçan, "pek çok genç sanatçıyı yetiştiren ve yüreklendiren bir eğitimci olmasının yanı sıra, sanatçı kimliği ve Bayburt Bayraktar Köyü'nde kurduğu Baksı Müzesi ile" ödüle değer bulundu.
ALTIN PUSULA, 2010: Baksı Müzesi , 2010 yılında Türkiye Halkla İlişkiler Derneği TÜHİD'in verdiği 10. Altın Pusula Halkla İlişkiler Ödülleri'nden birine değer bulundu. 16 ayrı dalda toplam 175 projenin katıldığı yarışmada Baksı Müzesi Grup 7 İletişim Danışmanlığı ile birlikte Kategori Dışı Projeler'de birinci oldu. Grup 7, proje fikrinin filizlendiği tarihten bugüne, müzenin kuruluşuna katkı sağlayan sergilerin iletişiminden açılış etkinliklerine, 10 yıllık bir süreçte gönüllü olarak Baksı'ya iletişim danışmanlığı hizmeti veriyor.
Prof. Hüsamettin Koçan kimdir?
Sanatçı ve eğitimci Hüsamettin Koçan 1946 yılında Bayburt'da doğdu. Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu Resim Bölümü'nden mezun oldu. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde uzun yıllar öğretim üyesi olarak görev yaptı. 1997-2005 yılları arasında fakültenin dekanlığını üstlendi.
Prof. Hüsamettin Koçan...
Uluslararası Plastik Sanatçılar Derneği'nin kurucuları arasında yer alan Hüsamettin Koçan 1990-95 yılları arasında derneği yönetti. 1991'de İstanbul Sanat Fuarı'nı kurdu. Aynı yıl II. Asya - Avrupa Bienali'nde Türkiye Komiseri oldu. Avusturya Salzburg Şehri Onur Ödülü ve Asya Sanat Bienali, Resim Büyük Ödülü'ne sahip olan, çeşitli resmi davetlerle İngiltere, Fransa ve Avusturalya'da araştırmalar yapan, pekçok yarışmanın seçici kurulunda bulunan Prof. Koçan, sayısız kişisel sergi gerçekleştirdi ve karma sergilerde yer aldı.
Prof. Koçan 2005 yılında kurduğu vakıfla Baksı Müzesi'ne hayat verdi. Kişisel sanat çalışmalarının yanı sıra halen müze çalışmalarını yürüten Hüsamettin Koçan, Okan Üniversitesi'nde de ders veriyor
Baksı Müzesi’nde düzenlenen etkinlikler nelerdir?
Baksı Müzesi’nde Çağdaş Sanat Sergisi ve Etnografik Sergi’nin yanı sıra atölye çalışmaları da gerçekleştirilmektedir.
Baksı Müzesi, bir yandan merkez ve çevre, sanat ve toplum, gelenek ve modernite, kültürel sınırlar ve çeşitlilik, varoluş ve 'eve dönüş' kavramlarını tartışmaya açarken, bir yandan Türkiye'nin en yoğun göç veren bölgelerinden biri olan Bayburt'un ekonomik yaşamını canlandırmayı hedefliyor.
Bu yüzden, müzenin yanıbaşında inşa edilen atölyeler müzenin tamamlayıcı birer unsuru olma niteliği taşıyor. Sürekli üretime, özellikle kadınları ve gençleri ekonomik hayatın içine çekmeye yönelik dokuma ve seramik atölyelerinin varlığı en baştan itibaren müze fikrinin içinde yer aldı ve müzeyi hayata geçiren Baksı Kültür Sanat Vakfı'nın en öncelikli konularından biri oldu.
Tüm resmi veriler yöredeki köylerde çalışan kadın nüfusunun % 90'ının "ücretsiz aile işçisi" olarak çalıştığını gösteriyor. Kadınlar üretiyor, ancak üretimden ekonomik anlamda pay alamıyor.
Bölgede alternatif gelir olanakları yok denecek kadar az. Bu durum bölge kırsalında sürekli bir göç hareketi yaşanmasına neden oluyor. Tarım üretiminden başka hiçbir vasfı olmayan, "mesleksiz" insanların kente göçü istihdam edilmelerini olanaksızlaştırıyor ve başka yeni sorunlara yol açıyor. Her durumda en büyük sıkıntıyı kadınlar yaşıyor.
Baksı Kültür Sanat Vakfı'nın dokuma alanındaki projelerinde bir yandan kültürel miras ekonomik bir katma değer unsuruna dönüştürülerek gelecek kuşaklara aktarılırken bir yandan da evden üretime katılmaya müsait yapıları nedeniyle kadın istihdamı destekleniyor.
Baksı Müzesi kütüphane ne tür eserler var?
Baksı Müzesi Kütüphanesi'nde yer alan kitap sayısı 10 bine ulaşıyor. Bağışlarla daha da zenginleşmesi hedeflenen bu koleksiyonda bulunan yayınlar başlıca şu temaları içeriyor: Sanat tarihi, halk bilimi, Türk ve yabancı sanatçılar, müze ve galeri katalogları…
Baksı Müzesi’ne nasıl gidilir?
Bayburt Karadeniz bölgesini Doğu Anadolu'ya bağlayan tarihi İpek Yolu üzerinde bulunuyor. Gümüşhane ile Erzurum arasında konumlanan Bayburt'a ulaşım esas olarak karayolu ile sağlanıyor. Erzurum ve Trabzon havalimanları ise Türkiye'nin dört bir yanından Bayburt'a ulaşımı kolaylaştırıyor. Bayburt Erzurum havalimanına 1,5 saat, Trabzon Havalimanı'na 2,5 saat mesafede bulunuyor.
Baksı Müzesi iletişim bilgileri nelerdir?
Bayburt Bayraktar Köyü Çayırlar Mevkii
Telefon : +90 458 247 34 38
E-Mail: baksiksv@yahoo.com.tr
Web: www.baksi.org
Önerilen Bağlantılar : 3. Havalimanı